De bibliotheek is een essentiële voorziening op dorpsniveau, iets dat onderschreven wordt in de Bibliotheekvisie Provincie Utrecht (2017): “De bibliotheek is meer dan alleen een uitleenpunt van boeken. Het is een onmisbare maatschappelijke voorziening in een open en moderne samenleving waar mensen zich verder kunnen ontwikkelen“ & “Een bibliotheek is een plek om te lezen, ontmoeten, studeren, creëren en debatteren. Een plaats voor cultuur, informatie en educatie. Een laagdrempelige en onmisbare basisvoorziening die een belangrijke maatschappelijke functie vervult. Het is een waardevrije en daardoor buitengewoon waardevolle plek.”
Op de Utrechtse Heuvelrug zijn de bibliotheken onderdeel van het samenwerkingsverband Bibliotheek Z-O-U-T (Zuid Oost Utrecht). De bibliotheek in Maarn heeft met een deelnamepercentage van 29,2% één van de hoogste van de gemeente. (In 2012 was 23,7% van de Nederlandse bevolking lid van de bibliotheek tegenover bijna 30% in 1994. Vanaf 2012 zet deze afname verder door (1))
Mariet Wolterbeek (Directeur bestuurder van de Bibliotheek Z-O-U-T):
“In de bibliotheek vinden groepsbezoeken en activiteiten rondom landelijke thema’s plaats. Daarnaast wordt de bibliotheek gebruikt door participanten in het gebouw, bv. door de taalhuizen voor taallessen, mensen spreken af in de bibliotheek, werken in de bibliotheek en lopen binnen voor gebruik computers of om lekker aan de leestafel een krantje of een tijdschrift te lezen. Eigenlijk is er altijd iemand in de bibliotheek, ook als we onbemenst open zijn. Opa’s en oma’s met kleinkinderen die komen voorlezen, mensen die moeten wachten en even gewoon gaan zitten. In Doorn ook om piano te spelen, in Driebergen zit de leestafel altijd bomvol, in Maarn is de ontmoeting een groot goed in de bibliotheek en maakt basisschool De Meent vaak gebruik van de bibliotheek. In Amerongen maken de scholen heel vaak gebruik van de bibliotheek en door die routine, komen kinderen ook vaak na schooltijd nog naar de bibliotheek”.
Deze beschrijving laat goed zien dat een bibliotheek tegenwoordig meer is dan een uitleenpunt voor boeken. Deze realiteit wordt ook weergegeven in de nieuwe Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) waarin vijf functies voor een openbare bibliotheek zijn geformuleerd:
• ter beschikking stellen van kennis en informatie;
• bieden van mogelijkheden tot ontwikkeling en educatie;
• bevorderen van lezen en het laten kennismaken met literatuur;
• organiseren van ontmoeting en debat;
• laten kennis maken met kunst en cultuur
Het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen vervuld ook een belangrijke rol in de verdere uitvoering van het provinciaal beleid, welke op steun kan rekenen van de gemeenten. Daarbij zijn prioriteiten met betrekking tot “Jeugd & Onderwijs”, “Participatie & Zelfredzaamheid” en “Persoonlijke Ontwikkeling” geformuleerd.
Het is niet voor niets dat de provincie Utrecht als voorwaarde stelt dat een cultuurhuis alleen kan bestaan met inbegrip van een bibliotheek of bibliotheekvoorziening.
Gemeenten dragen verantwoordelijkheid voor de openbare fysieke bibliotheekfunctie. Gemeenten zorgen ervoor dat de bibliotheek(functie) voor haar burgers toegankelijk is door een bibliotheekorganisatie te subsidiëren. Gemeenten zijn de grootste subsidieverstrekker van de bibliotheken, samen zorgen zij voor ongeveer 80% van de subsidies aan bibliotheken.